نقش یهودیان بخاری و هندوها در روابط تجاری حصار شادمان در نیمۀ دوم عصر ۱۹ و ابتدای عصر ۲۰

یهودیان ازجملۀ اقوامی هستند که در قلمروی امارت بخارا سکونت اختیار کرده و در گسترش روابط تجاری در آسیای مرکزی نقش عمده داشته‌اند. این قوم به‌دلیل سکونت در قلمروی امارت بخارا به «یهودیان بخاری» مشهور شده‌اند. در پیشرفت مناسبت‌های تجاری در امارت بخارا سهم هندوها نیز درخور توجه است. آن‌ها در شهرهای گوناگون آسیای مرکزی، خصوصاً امارت بخارا، نفوذ زیادی داشتند. در این مقاله نگارنده با بررسی سابقۀ سکونت این اقوام در بخارا، تعداد و نحوۀ پراکندگی آن‌ها در بخش‌های مختلف این منطقه و معرفی مهم‌ترین مراکز تجمع آن‌ها، به بررسی نقش این دو قوم در رشد روابط تجاری حصار شادمان در نیمۀ دوم عصر نوزدهم و ابتدای عصر بیستم میلادی پرداخته است. با تکیه بر اسناد و دلایل موجود در این زمینه، نگارنده چنین نتیجه‌گیری کرده است که یهودیان بخاری، هندوان و امثال آن‌ها در شهرهای آسیای مرکزی سکونت اختیار کرده، در پیشرفت مناسبت‌های تجاری، حیات اقتصادی و اجتماعی و مدنی تاجیکان و دیگر خلق‌های این منطقه سهمی مهم داشته‌اند.